ایجاد روح جمعی، پیوند بین اعضای جامعه و دستیابی به همبستگی ملی یکی از اهداف نظام های آموزشی در هر جامعه ای است. برای دستیابی به این هدف، دوره های مختلف آموزشی طراحی شده است که هر یک متناسب با مختصات آموزش پذیران ایفای نقش می کنند. در این میان دوره آموزش ابتدایی با توجه به خصوصیات دانش آموزان این دوره، نقش زیر بنایی دارد. از این رو در برنامه آموزشی دوره دبستان و در کتب درسی این دوره، تلاش گسترده ای صورت گرفته است تا با آموزش های مناسب به دانش آموزان، پایه های اولیه همبستگی ملی بنیان گذاشته شود. در برنامه آموزشی این دوره، با طرح موضوعات مختلف، به صورت مستقیم و غیر مستقیم، سعی شده است تا فرآیند شکل گیری همبستگی ملی تقویت شود. با این همه، با نگاهی آسیب شناسانه در می یابیم که با وجود تلاش و تاکید فراوان برای ایجاد همبستگی ملی، همچنان ضعف هایی در برنامه ها وجود دارد که با رفع آن ها می توان بهتر و موثرتر در مسیر تحقق اهداف آموزشی و دستیابی به همبستگی ملی گام برداشت.

جلد کتب درسی به مثابه اولین رسانه ارتباطی میان محتوای آموزشی و مخاطبان کودک و نوجوان در پیوند با محتوی در جهت جامعه پذیری نسل آتی طراحی و تالیف شده است. بررسی روشمند جلد کتابها به ویژه در مقطع ابتدایی، بعنوان موضوعی میان رشته ای در قلمرو علوم اجتماعی به طور عام و در جامعه شناسی، مطالعات فرهنگی و نیز با رویکرد جنسیتی در مطالعات زنان به طور خاص زوایای جدیدی از روابط قدرت، نقش های جنسیتی و نیز مناسبات دو جنس آشکار می سازد. این پژوهش به قصد مطالعه جنسیتی الگوهای ارتباطی میان شخصیت های انسانی به روش نشانه شناسی اجتماعی انجام شده و بر اساس سه محور معنای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی به تحلیل 13 تصویر از مجموع تصاویر روی جلد می پردازد. انتخاب این این تصاویر بعد از بررسی کلیه تصاویر و با معیار اینکه کدام تصویر متضمن شخصیت انسانی است انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد تفکیک جنسیتی و پوشش حداکثری (حجاب) دختران ویژگی اصلی تصاویر روی جلد است. تصاویر در امتداد کلیشه سازی جنسیتی از نقش های اجتماعی زنان و مردان قابل تعریف است. برجسته سازی چهره های تاریخی مذکر، تاکید بر نقش مادری زنان و بی اعتنایی به نقش های آنان در حوزه عمومی، در کنار تعداد کمتر شخصیت های زن نسبت به مرد در کلیت امر سوگیرانه بوده است. در نتیجه این امر تصاویر روی جلد در ارتباط گیری و جلب نظر مخاطبان، جامعه پذیری و انگیزه بخشی آنان به ترویج کلیشه های جنسیتی می پردازد.

موضوع این مقاله نقد و تحلیل نظریه برنامه درسی در کتاب های دانشگاهی ایران است. در مقدمه، پس از ارائه تعاریف و برداشت های مختلف از برنامه درسی، جایگاه نظریه و نظریه پردازی در برنامه درسی به عنوان یک رشته علمی و همچنین تاریخ، ماهیت و کارکردهای نظریه برنامه درسی بررسی شده است. سپس با انتخاب هدفمند کتب موجود نظریه برنامه درسی در نظام دانشگاهی کشور، معیارهایی برای سنجش آن ها معرفی و محتوای هر یک تحلیل شده است. نتایج این پژوهش تحلیلی نشان داد که مجموعه کتاب های مورد بررسی از نظر میزان برخورداری از معیارهای یازده گانه ارزیابی، در سطح متوسط و پایین تر قرار دارد و هیچ کدام پوشش کاملی برای موضوع نظریه برنامه درسی نیست. در این میان چیستی و ماهیت نظریه برنامه درسی، نوع شناسی و طبقه بندی نظریه برنامه درسی، رابطه نظریه برنامه درسی با مبانی طراحی برنامه درسی و همچنین رابطه نظریه برنامه درسی با عناصر برنامه درسی، بیشترین مباحثی است که در نگارش کتب دانشگاهی نظریه برنامه درسی به آن ها توجه شده است. در پایان مقاله، پیشنهاد تدوین یک کتاب جامع در موضوع نظریه برنامه درسی ارائه و ویژگی های آن ترسیم شده است.

هنجارها مبنای ادراک، قضاوت و هدایت افعال انسان در سطح فردی و اجتماعی است. وابستگی علمی جامعه ایران به غرب و انتقال ضمنی هنجارهای ناهمخوان ایجاب می کند ذهن متخصصان و دانشجویان به خاستگاه فکری هنجارها در کتب درسی ترجمه شده و آسیب شناسی پیامدهای انتقال آن ها معطوف گردد. در فضاهای علمی نیز نیاز است تامل جدی تری در این باره با هدف صیانت از هویت علمی، فرهنگی و اجتماعی به ویژه حفظ جامعه علمی ایران صورت پذیرد. هدف از تالیف مقاله حاضر پرداختن به این مهم در روان شناسی بالینی است. در این راستا کتب درسی ترجمه شده و منابع مرجع مهم در روان شناسی بالینی با تکیه بر روش تحلیل محتوا به لحاظ هنجارها بررسی شده است. در این بررسی، تمرکز بر الف) خاستگاه هنجارها و ب) طبقه بندی آن ها بود. بر پایه نتایج این تحلیل، مدلی از هنجارهای حاکم در روان شناسی ارائه می شود که ملاک های نابهنجاری در آن مبتنی بر دو نوع هنجار است و ریشه در جریان های فکری و فلسفی در دو حوزه اندیشه مغرب زمین دارد. در بخش پایانی مقاله پیامدهای هنجارهای مکنون در کتب تخصصی روان شناسی بالینی برای خود جوامع غرب به اختصار شرح، بررسی و نقد می شود. در این رابطه به مهم ترین آسیب های متعلق به دوران تجدد غرب به اختصار اشاره می شود که بر اساس دیدگاه متفکران غربی ناشی از همان هنجارهایی است که مفاهیم نابهنجاری و بهنجاری روان شناسی نیز بر آن استوار است. با ارائه چند پیشنهاد با هدف ترویج فرهنگ نقد در چهارچوب کتب درسی روان شناسی، مقاله خاتمه می یابد.

تحلیل محتوای کتاب های درسی علوم اجتماعی در مقاطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان که نتایج آن در این مقاله ارائه شده با این هدف انجام شده که به این پرسش پاسخ دهد که «در متون آموزشی علوم اجتماعی تا چه میزان به مفاهیم و پیام های مربوط به آب پرداخته شده است؟» برای پاسخگویی به این پرسش و انجام پژوهش پس از مطالعات نظری مقدماتی الگوی مورد نظر برای تحلیل محتوا استخراج و پس از تعیین روایی و پایایی الگو کار تحلیل آغاز شد.در این تحقیق، از روش تحلیل محتوا به شکل تجزیه و تحلیل کمی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق، کتاب های علوم اجتماعی اول ابتدایی تا پایان دبیرستان بوده است. بر این اساس نمونه آماری با جامعه آماری برابر می باشد به بیان دیگر مطالب برای احصای دقت بیشتر در نتایج، تمام شماری شده است.یافته های حاصل از تحلیل محتوای متون کتاب های علوم اجتماعی، نشان می دهد میزان مطالب مربوط به آب بسیار کم بوده و از سوی دیگر تنها دو مطلب در خصوص صرفه جویی و یک مطلب در زمینه استفاده بهینه در مصرف آب در کتاب های علوم اجتماعی منعکس شده است. بر این اساس به نظر می رسد برخی فصول کتب علوم اجتماعی در مقاطع تحصیلی مختلف به علت عدم توجه کافی به آموزش شیوه های مصرف بهینه آب نیاز به بازنگری مجدد دارد.

یکی از ابزارهای مهمی که حکومت ها برای حفظ تمامیت ارضی و بقای سیاسی خود از آن سود می جویند، نهاد آموزش و پرورش است. این نهاد بخش عمده ای از دوران پایه ریزی شخصیت و چارچوب فکری افراد جامعه را در ابعاد مختلف شکل می دهد و هدایت می کند. بنابراین، نهاد یاد شده در قالب های مختلف، به ویژه با استفاده از کتب درسی مناسب، می تواند نقش برجسته ای در تقویت و ترویج هویت ملی هر کشوری ایفا نموده، حیات آن را تضمین کند. از آن جمله، آگاهی های تاریخی است که یکی از شاخصه های مهم هویتی ملت ها به شمار می رود. ایران با دارا بودن زمینه های مختلف همبستگی ملی، از معدود کشورهای تاریخی است که می تواند با شناساندن و تاکید بر نقاط عطف و افتخارآمیز این تاریخ، بیش از پیش برای تقویت حس ملت بودن و همگرایی ملی از آن بهره برد. این امر در وهله نخست بر عهده نهاد آموزش و پرورش است تا در قالب کتب درسی، به ویژه درس تاریخ به این مهم بپردازد. مقاله حاضر بر آن است تا با توجه به محتوای کتب تاریخ مقطع دبیرستان در مقام یکی از مبادی اصلی تقویت هویت ملی در ایران، به این پرسش پاسخ دهد که کتاب های تاریخ دبیرستان تا چه حد محتوای لازم را برای شناساندن و تقویت هویت ملی ایرانیان داراست؟ روش تحقیق، توصیفی، ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و شیوه آزمون فرضیه از نوع کیفی است. نتایج حاصل نمودار آن است که گرایش به تقویت هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان ضعیف و خنثی است.

لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

آموزش ژنتیک به شکل فراتر از کتب درسی زیست شناسی به منظور آماده سازی دانش آموزان برای شرکت در بحث های آگاهانه در مورد آینده ی تحقیقات ژنتیک و چگونگی تأثیر برنامه های آن بر سلامت انسان و محیط زیست ضروری است. مقاله ی حاضر از نوع مروری است و اطلاعات جمع آوری شده بر اساس کلمات کلیدی آموزش، ژنتیک، وب سایت، دانش آموز، زیست شناسی و پایگاه داده ها از سایت های گوگل، گوگل اسکولار و Science Direct استخراج شده است. مقالات بررسی شده در این تحقیق مربوط به سال های 1988 تا 2021 هستند. هدف این مقاله معرفی منابع آموزشی تکمیل کننده مبحث ژنتیک کتب زیست شناسی دبیرستان است که به صورت آنلاین در دسترس هستند و دانش آموزان رشته ی علوم تجربی دوره ی دوم متوسطه می توانند در فعّالیت های تحقیقاتی-سلامتی آینده نگر از آن ها بهره مند شوند. به کمک این منابع، امکان توصیف یک رویکرد یکپارچه برای آموزش ژنتیک فراهم می شود، بر ضرورت افزایش دامنه ی اطّلاعات دبیران زیست شناسی و مشارکت متخصصان ژنتیک و بهداشت در تأمین منابع آموزشی تأکید می شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی  شایستگی‏های مؤلفان کتب درسی بود. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن سنتزپژوهی بود. جامعۀ پژوهش تمام مقالاتی هستند (124 مقاله) که از سال 1390 تا 1400ش و 2007 تا 2022 م درمورد شایستگی‏های مؤلفان کتب درسی ارائه شده‏اند. نمونۀ پژوهش سی مقاله بود که این تعداد براساس پایش موضوعی، اشباع نظری داده‏ها و به صورت هدفمند انتخاب شده‏اند. داده‏های پژوهش با استفاده از تحلیل کیفی مقالات مورد مطالعه، گردآوری شده‏اند. تجزیه و تحلیل داده‏ها با استفاده از الگوی شش مرحله‏ای روبرتس بوده است. ابعاد توسعۀ حرفه‏ای معلمان در سه بُعد، سیزده عامل و 77 مقوله شامل بُعد شایستگی‏های عمومی(مهارت‏های ادراکی، مهارت‏های شناختی، انگیزش و توسعه یافتگی)؛ بُعد شایستگی‏های تخصصی (سواد اطلاعاتی، مهارت‏های حرفه‏ای­ تخصصی تألیف، مهارت‏های روان‏شناختی، آشنایی با قوانین تألیف و مدیریت دانش پداگوژیک) و بُعد تعهد (تعهد حرفه‏ای، اخلاقی، اجتماعی، ملی و دینی) طبقه بندی شدند. نتایج نشان داد که برای تألیف مناسب کتب درسی مؤلفان نیاز به شایستگی‏های عمومی، تخصصی و تعهدی نسبت به حرفه خود دارند. شایستگی‏های مؤلفان در تمام ابعاد سه گانه نیازمند نگاهی فراسازمانی و ملی است تا بتوان به اهداف بهسازی منابع آموزشی دست یافت. ازاین رو توجه به این دست شایستگی‏ها برای مؤلفان با توجه به اهمیت و جایگاه محتوای رسمی که در کشور ما در غالب کتاب در مدارس و دانشگاه‏ها ارائه می‏شود، از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است.